اداره معارف هرات
غرق در فساد اداری

دوشنبه ۱۰ حوت ۱۳۹۴ - وحید پیمان

اسنادی که به دسترس روزنامه ۸صبح قرار گرفته نشان می‌دهد که اداره معارف ولایت هرات غرق در فساد اداری است. بیشتر موارد فساد در معارف هرات در سطح ولسوالی‌های این ولایت است.

این اسناد نتیجه‌ی بررسی‌ها، توزیع پرسش‌نامه‌ها، گفتگوهای رو در رو، ارزیابی اسناد رسمی اداری، بررسی فهرست معاشات و گزارش‌هایی است که توسط دو کمیته‌ی باصلاحیت در چند ولسوالی نسبتا ناامن هرات صورت گرفته اما ولسوالی ناامن‌تر هرات مانند شیندند، گلران، کشک‌کهنه و کشک‌رباط‌سنگی شامل این گزارش نشده‌اند و زمینه بررسی‌‌های شفاف در این ولسوالی‌ها آماده نیست.
این اسناد از موجودیت معلمان خیالی، معلمان بی‌سواد، مکاتب خیالی، مکاتب غیر‌فعال، شاگردان خیالی، توزیع معاش معلمین به افراد غیرمستحق و چالش‌های عمده اداری پرده برداشته است.
این یافته‌ها هم‌چنان نشان می‌دهد که شماری از معلمان در سطح ولسوالی‌های هرات حتا مدرک تحصیلی صنف ۱۲ هم ندارند و شماری نیز به کلی بی‌سواداند.
بخش دیگری از این یافته‌ها نشان می‌دهد که شماری از باشندگان برخی از ولسوالی‌های هرات در حالی به‌عنوان معلم استخدام شده‌ و حقوق‌شان پرداخت می‌شود که خودشان هیچ اطلاعی ندارند.
خویش‌خوری، اجرای کارهای خلاف صلاحیت‌های وظیفوی، بی‌اعتنایی به اصول و ضوابط اداری و بی‌اطلاعی از قوانین و لوایح وزارت معارف افغانستان بخش دیگری از یافته‌هایی است که در این گزارش درج شده است.
این موارد توسط دو کمیته ویژه دولتی، کمیته‌ای مرکب از نماینده با صلاحیت والی هرات، نماینده مستوفیت هرات و نماینده ریاست معارف هرات و کمیته دیگری مرکب از چند نماینده ریاست معارف هرات بررسی شده و یافته‌ها و اسناد ده‌ها مورد فساد گسترده مالی و اداری در سطح ولسوالی‌های این ولایت توسط شورای ولایتی هرات به دسترس روزنامه ۸صبح قرار گرفته است.
با آن‌هم رییس معارف هرات می‌گوید که فساد اداری موجود در معارف این ولایت بسیار گسترده‌تر از آنچه است که تا کنون به‌دست آمده است. به‌گفته او در پیدا کردن بسیاری از این یافته‌ها کارشکنی‌های جدی از سوی افراد فاسد صورت گرفته و موارد زیادی از فساد گسترده هم‌چنان مخفی باقی مانده است. او تاکید دارد که صدها مورد فساد گسترده دیگر به‌زودی و پس از بررسی یک هیات با صلاحیت دیگر افشا خواهد شد.
عدم دسترسی حتا مسوولان دولتی به ولسوالی‌های ناامن باعث شده است که آماری از سطح فساد در آن ولسوالی در دسترس نباشد. به‌نظر می‌رسد که سطح فساد در ولسوالی‌های بسیار ناامن بیشتر از ولسوالی‌های نسبتا ناامن باشد. در تمام ولسوالی شیندند ولایت هرات در سال تعلیمی ۱۳۹۴ تنها یک مکتب دخترانه فعال بوده است؛ ولسوالی‌ای که بیشترین شاگرد، بیشترین معلم و بیشترین مکتب را در سطح ولسوالی‌های ۱۵ گانه هرات دارا می‌باشد.
حیف‌و‌میل معاش معلمان
این اسناد نشان می‌دهد که در شماری از ولسوالی‌های هرات حقوق و معاش کارمندان خلاف قواعد اداری و طی مراحل فورم‌های «م ۴۱» پرداخته می‌شود و در اصل حقوق معلمان دستبرد صورت می‌گیرد.
هم‌چنان حقوق معلمان در این مناطق بدون حضور هیات با صلاحیت پرداخته می‌شود و معیارهای لازم اداری در پرداخت حقوق آنان رعایت نمی‌گردد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که صدها هزار افغانی اضافه‌کاری و حق‌الزحمه معلمان به نام افرادی حواله می‌شود که خودشان بی‌اطلاع‌اند و مدیران معارف و مکاتب دست به اختلاس گسترده می‌زنند، اما حق‌الزحمه ده‌ها معلم مستحق به آن‌ها پرداخت نشده است.
یافته‌های تازه از وضعیت معارف هرات نشان می‌دهد که در ولسوالی‌های ادرسکن، فرسی، چشت و اوبه هرات از معلمان با عناوین مختلفی چون معتمدی، تقرری، ارزیابی سالانه، اجرای رتب، کرایه اجناس و کتب و ترتیب اوراق مالی پول گرفته می‌شود.
به‌گونه مثال از تمام کارمندان معارف ولسوالی ادرسکن ولایت هرات تحت نام معتمدی هر ماه بین ۷۰ تا ۲۰۰ افغانی پول گرفته می‌شود. آمریت معارف ولسوالی ادرسکن ولایت هرات ۴۲۰ کارمند دارد.
به تازگی هیاتی از ریاست معارف هرات برای پرداخت معاشات کارمندان معارف ولسوالی ادرسکن هرات به آن ولسوالی رفته و از آنان خواسته است که تذکره‌های‌شان را بیاورند تا معاش‌های‌شان اجرا گردد، اما از میان ۴۲۰ کارمند معارف ادرسکن، دست‌کم ۱۰۰ تن‌شان برای دریافت معاشات خود مراجعه نکرده‌اند.
بررسی‌های کمیته ویژه ریاست معارف ولایت هرات از آمریت معارف ولسوالی ادرسکن نشان می‌دهد که هیچ‌یک از افرادی‌که به‌عنوان معلم اجیر در این ولسوالی استخدام شده‌اند، اسناد طی مراحل قانونی را ارایه کرده نتوانستند و هیچ یک‌شان در سال ۱۳۹۴ شامل پروسه رقابت آزاد نشده‌اند و حتا قراردادخط هم ندارند.
بخشی از این گزارش نشان می‌دهد که در ولسوالی‌ اوبه ولایت هرات شماری از معلمان به بهانه‌ی این‌که منفک شده‌اند، از سوی آمران معارف خانه‌نشین شدند، اما معاش‌شان به آمریت معارف آن ولسوالی رسیده است.
هم‌چنان ده‌ها تن از کارمندان معارف ادرسکن که به یک پرسش‌نامه پاسخ داده‌اند از موجودیت پولی به‌نام اضافه‌کاری اظهار بی‎اطلاعی می‌کنند در حالی‌که سال‌ها است اضافه‌کاری آنان رسما حواله می‌شود.
فساد گسترده، محدود به یکی دو ولسوالی در هرات نیست. اسنادی که به دسترس روزنامه ۸صبح قرار گرفته نشان می‌دهد که در لیسه دخترانه مرکز ولسوالی چشت ولایت هرات، ۱۵ عضو یک خانواده به تنهایی کارمندان، اجیران و معلمان یک مکتب هستند و صدها هزار افغانی معاش، اضافه‌کاری و مزایا به نام‌های‌شان حواله شده است.
هم‌چنان این یافته‌ها نشان می‌دهد که شماری از معلمان در برخی از ولسوالی‌های هرات ۲ معاش دریافت می‎کنند؛ حتا سندی نشان می‌دهد که یک مهاجر افغان که در ایران زندگی‌ می‌کند، به نام او در ولسوالی چشت ولایت هرات معاش و اضافه‌کاری گرفته می‌شود.
هم‌چنان در این ولسوالی ملا امام مسجدی در ولایت غور، یک طالب‌العلم که در مسجدی در ولسوالی پشتون زرغون هرات مصروف فراگیری علوم دینی است، یک سرکرده گروه طالبان و شماری از کسانی که از معلم بودن خود خبر ندارند، حقوق دریافت می‌کنند.
در این گزارش آمده است که اکثریت مطلق معلمان و کارمندان ولسوالی چشت ولایت هرات نمی‌دانند که معاش‌شان چند است. آمر معارف این ولسوالی چندی پیش پس از هشدار رییس معارف هرات پول و معاش معلمان را دم خانه‌های‌شان تحویل داده، اما پیش از آن ده‌ها معلم به‌دلیل عدم دریافت معاشات خود، ترک وظیفه کرده‌اند.
در این ولسوالی به نام ده‌ها معلم اضافه‌کاری گرفته شده‌، اما برای‌شان پرداخت نشده است. اسناد نشان می‌دهد که به معلمان این ولسوالی بارها کم‌تر از آنچه مستحق هستند، معاش پرداخته شده است، زیرا خودشان مقدار دقیق معاش خود را نمی‌دانند.
حیف‌و‌میل معاش معلمان چیز تازه‌ای نیست، هر‌چند تا‌کنون اسناد معتبری از دسترسی طالبان و گروه‌های مسلح به پول معاش معلمان در ولسوالی‌های هرات منتشر نشده، اما گفته می‌شود که پول معلمان خیالی و غیر‌خیالی در شماری از قریه‌های ناامن ولسوالی‌های هرات به جیب مخالفان دولت می‌رود.
معلم خیالی، شاگرد خیالی، اجیر خیالی و معلمان بی‌سواد
در اسنادی که به دسترس روزنامه ۸صبح قرار داده شده هم‌چنین از موجودیت اجیران خیالی، معلمان خیالی و حتا شاگردان خیالی در شماری از ولسوالی‌های هرات پرده برداشته شده است.
هم‌چنین ده‌ها معلم در سطح ولسوالی‌های هرات در حالی به شغل معلمی می‌پردازند که یا سطح سوادشان پایین است و یا به کلی بی‌سواد‌اند. به‌گونه مثال در ولسوالی ادرسکن هرات ۱۳۴ معلم دارای تحصیلات کم‌تر از صنف ۹ هستند و ۴۹ نفر از صنوف ۹- ۱۰ و یا ۱۱ فارغ شده‌اند. سطح سواد ۷۰ درصد معلمان این ولسوالی کم‌تر از معیارهای وزارت معارف است.
آمر معارف ولسوالی ادرسکن ولایت هرات تایید می‌کند که به تعداد ۲۹ نفر از کسانی‌که مصروف تدریس هستند، در این ولسوالی به نام افراد دیگری در معارف هرات ثبت و راجستر شده‌اند.
کمیته‌ای که به تازگی از سوی ریاست معارف هرات برای بررسی وضعیت معارف ولسوالی‌ها گزینش شده، دریافته است که در ولسوالی ادرسکن هرات ۱۴ معلم خیالی وجود دارد.
هم‌چنین بررسی‌ها نشان داده است که در شمار زیادی از ولسوالی‌های هرات سال‌هاست که از کارمندان معارف هیچ ارزیابی صورت نگرفته است و یا اگر صورت گرفته، سلیقه‌ای و دروغین بوده است.
هر‌چند هیچ آمار دقیقی از شمار معلمان، شاگردان و اجیران خیالی به جز ولسوالی ادرسکن در این اسناد ذکر نشده، اما تاکید شده است که در این ولسوالی‌ها موارد زیادی از این دست موجود است.
ریاست معارف ولایت هرات تاکید دارد معلمانی که هیچ آشنایی به تدریس شاگردان ندارند و یا بی‌سواد‌اند نیز، جزو معلمان خیالی پنداشته می‌شوند. بنا به تاکید آنان، این افراد بدون حضور در رقابت آزاد، بر‌اساس روابط و یا پرداخت پول شامل این اداره شده‌اند.
یافته‌های تازه نشان می‌دهد که به‌دلیل کم‌سوادی و یا بی‌سوادی شماری از معلم‌ها در برخی از ولسوالی‌های هرات، نصاب تعلیمی تطبیق نمی‌گردد و به‌دلیل ناآشنایی آنان به اصول اداری، حتا شماری از مکاتب در این ولسوالی‌ها اسناد و کتب اداری ندارند.
یک سند دیگر نشان می‌دهد که حتا شماری از معلمان در برخی از ولسوالی‌های هرات نام مضامین درسی را نمی‌دانند و به‌جای نصاب تعلیمی وزارت معارف افغانستان، دیوان خواجه حافظ شیرازی، کتاب عربی قدری، کتاب عربی کنز و شروط‌ الصواه را به دانش‌آموزان درس می‌دهند.
بر علاوه معلمان، اجیران و کارمندان خیالی، این اسناد از تشکیل یک «کمیسیون خیالی» در معارف ولسوالی اوبه ولایت هرات پرده برداشته است. مسوولان معارف اوبه خلاف صلاحیت خود و مغایر لوایح وزارت معارف افغانستان ۸۰ تن از معلمان را در این ولسوالی به‌طور خدمتی از جایی به‌جای دیگر مقرر کرده‌اند، اما در اسناد آورده‌اند که این اشخاص توسط یک کمیسیون ویژه تغییر و تبدیل شده‌اند.
در این ولسوالی در حالی‌که بسیاری از مکاتب آن در سطح روستاها با کمبود شدید معلم روبه‌رو هستند، دیده می‌شود ده‌ها معلم در لیسه‌های مرکز جابه‌جا شده‌اند در حالی‌که هیچ نیازی به موجودیت این همه معلم در لیسه‌های مرکز ولسوالی نیست.
رییس شورای ولایتی: باید عاملان فساد در معارف هرات مجازات شوند
رییس شورای ولایتی هرات در پی افشای اسناد حیف‌و‌میل شدن میلیون‌ها افغانی در چوکات اداره معارف این ولایت می‌گوید که اکنون در بیشتر ولسوالی‌‌های هرات آموزگاران خیالی و یا جعلی حضور دارند و با وجود نداشتن مدرک تحصیلی، حقوق استادان لیسانس را دریافت می‌کنند.
کامران علیزایی، رییس شورای ولایتی هرات می‌گوید این آمار در هشت ماه گذشته توسط ریاست معارف هرات از سطح معارف ولسوالی‌های هرات جمع‌آوری شده و بیشتر ولسوالی‌ها درگیر این وضعیت می‌باشند. شورای ولایتی هرات خواستار پی‌گیری این قضیه و مجازات عاملان این چالش‌ها هستند.
علیزایی گفت که پول معاش معلمان که به‌صورت نقدی به ولسوالی‌ها انتقال می‌شود، به خانه‌های زورمندان می‌رود.
در همین حال عبدالرزاق احمدی، رییس معارف هرات می‌گوید چالش‌های جدی اداره‌اش در ولسوالی‌ها زیاد است و به تازگی از وزارت معارف افغانستان خواستار تعیین هیات با صلاحیتی برای بررسی وضعیت معارف در ولسوالی‌های ۱۵ گانه هرات شده است.
آقای احمدی گفت نیاز است در این زمینه تحقیق و ارزیابی جدی صورت گیرد و عاملان این فساد گسترده مجازت شوند.
برگشتاندن سی میلیون افغانی به کابل
محمدانور متین، از اعضای کمسیون بررسی فساد در معارف هرات می‎گوید که طبق تحقیقات ابتدایی آن‎ها در معارف هرات فساد پیچیده و غیر‌قابل انکاری وجود دارد.
آقای متین می‌گوید که مبلغ سی میلیون افغانی در این اواخر از پول معاش معلمان خیالی توسط این کمیسیون به کابل برگشتانده شده است.
این کمیسیون به درخواست رییس معارف هرات، توسط والی این ولایت ایجاد شده است.
اما با آن‌هم آقای متین می‌گوید که معلمان خیالی به پیمانه زیادی در هرات هنوز هم وجود دارند. به‌گفته وی، بسیاری از افراد دخیل در این فساد، افراد زورمند با مسوولان رده‌بالای دولتی در ارتباط‌اند.
سال گذشته رییس‌جمهور غنی پس از سفرش به هرات رییس معارف این ولایت را برکنار و وی را به دادستانی معرفی کرد.
موضوع معلمان و مکاتب خیالی در افغانستان به یک موضوع جنجالی در سطح کشور تبدیل شده است. به‌نظر می‌رسد که در ولایت‎های ناامن‌تر از هرات جدا از معلمان و شاگردان خیالی حتا مکاتب خیالی نیز به وفور پیدا می‌شود.
در گزارشی که اداره بازرسی ایالات متحده امریکا یا سیگار در سال جاری منتشر کرد، آمده است که احتمالا ایالات متحده امریکا میلیون‌ها دالر پول مالیات‌دهندگان را به معلمان و یا مکاتبی داده است که اصلا وجود ندارند.
در این گزارش آمده است که تنها از ماه می ۲۰۱۵ تا‌کنون ۷۶۹ میلیون دالر به بخش معارف افغانستان یاری رسانده شده است.
سیگار تاکید می‌کند که مقامات پیشین وزارت معارف افغانستان به دولت و کمک‌کنندگان بین‌المللی اطلاعات نادرست ارایه کرده‌اند. آن‌ها شمار مکاتب را در سراسر کشور بسیار زیاد نشان داده‌اند تا به سرمایه‌گذاری بیشتر دست یابند.
بر‌اساس داده‌های این نهاد بازرسی، اداره انکشاف بین‌الملل امریکا از داده‌هایی کار می‌گرفت که به آن‌ها از جانب وزارت معارف ارایه می‌گردید و این داده‌ها برای نشان دادن پیشرفت برنامه‌های آموزشی و تصمیم‌گیری در تامین مالی استفاده می‌شد. سیگار معتقد است که اظهارات در مورد وجود مکاتب خیالی و دانش‌آموزان و معلمان خیالی واقعیت دارد و این نهاد خواستار اقدام فوری است .